Ο αρχαγγελίτικος γάμος

Ένα από τα έθιμα που εξακολουθεί να τηρείται χωρίς μεγάλες αλλαγές στον Αρχάγγελο, είναι αυτό του γάμου. Οι προετοιμασίες άρχιζαν μια εβδομάδα πριν από την Κυριακή του γάμου και ολοκληρωνόταν δύο μέρες μετά την τέλεση του μυστηρίου. 

Το στοιχείο που χαρακτήριζε όλες τις προετοιμασίες που γίνονταν, ήταν η συνοδεία παραδοσιακής μουσικής, οι ευχές και τα παινέματα για το ζευγάρι και τα συμπεθέρια. 

Κυριακή πριν το γάμο

Οι προετοιμασίες άρχιζαν με την κουλουρία, το παραδοσιακό φαγητό του αρχαγγελίτικου γάμου. Οι γυναίκες που ήταν καλεσμένες, μαζεύονταν σε κάποιο μεγάλο σπίτι για να την ετοιμάσουν παίρνοντας μαζί τους λίγο αλεύρι, το βασικό υλικό της κουλουρίας. 

Μ’ αυτό έφτιαχναν ζυμάρι, άνοιγαν το φύλλο και το έκοβαν σε λεπτές λωρίδες. Έπειτα τις ανέβαζαν στην ταράτσα του σπιτιού και τις άφηναν εκεί για να στεγνώσουν και να είναι έτοιμες μια εβδομάδα μετά, την Κυριακή του γάμου. 

Δευτέρα

Η νύφη μαζί με τους πιο στενούς της συγγενείς πήγαινε στη Ρόδο για να αγοράσει το νυφικό και τα δώρα για τους κουμπάρους. Αυτό βέβαια γινόταν όταν υπήρχε η οικονομική δυνατότητα. Συνήθως, η οικογένεια του γαμπρού αγόραζε τα ρούχα για την οικογένεια της νύφης και το αντίθετο.

Τετάρτη

Τη μέρα αυτή γινόταν η μεταφορά των ρούχων του γαμπρού στο νέο του σπίτι. Έπαιρνε ο καθ’ ένας ότι μπορούσε στα χέρια του και φτιάχνοντας μια πομπή, προχωρούσαν όλοι μαζί τραγουδώντας. Όταν έφταναν στο σπίτι της νύφης, τους περίμεναν οι συγγενείς της και τους έραιναν με ανθόνερο και ροδοπέταλα, τραγουδώντας διάφορους παραδοσιακούς σκοπούς. Όταν τελείωναν, έμπαιναν στο σπίτι, άφηναν τα ρούχα και έπαιρναν το κέρασμα τους. 

Πέμπτη  

Την Πέμπτη έφτιαχναν και έψηναν, στους παραδοσιακούς φούρνους, τα κουλούρια του γαμπρού και των κουμπάρων, τα ψωμόπουλα, που ήταν κουλούρια παρόμοια με αυτά του Πάσχα. Εκτός από τα κουλούρια του γαμπρού και των κουμπάρων που ήταν μεγάλα και στολισμένα με πολλά αυγά, έφτιαχναν κουλούρια και για καθ’ έναν από τους στενούς συγγενείς, αλλά με ένα μόνο αυγό. Στο τέλος της ημέρας τους τα έδιναν.

Παρασκευή 

Το πρωί οι προετοιμασίες συνεχίζονταν με τα παραδοσιακά μελεκούνια, τα μελιτάνια και τις μπομπονιέρες για τους καλεσμένους.  Τα μελιτάνια ήταν μέλι και αλεύρι που το έβραζαν μέχρι να μοιάζει με ζυμάρι και μ’ αυτό έφτιαχναν κουλούρια. Πάνω τους τοποθετούσαν το μελεκούνι, πριν το προσφέρουν στους καλεσμένους το πρωί του Σαββάτου.

Το απόγευμα της ίδιας μέρας, το σόι του γαμπρού και της νύμφης συγκεντρώνονταν στο νέο σπίτι τους σπίτι για να στρώσουν το νυφικό κρεβάτι. Συνολικά το έστρωναν και ξέστρωναν εφτά φορές, δίνοντας ευχές και τραγουδώντας παραδοσιακά τραγούδια.

Σάββατο

Το Σάββατο οι πιο στενοί συγγενείς πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι και καλούσαν τους καλεσμένους, δίνοντας τους την μπομπονιέρα και μελεκούνι μόνο στους στενούς συγγενείς. Το απόγευμα, έδιναν τα δαχτυλίδια του ανδρόγυνου μαζί με μια λουτρουγιά για να τη λειτουργήσουν το πρωί της Κυριακής. Η μέρα τελείωνε με χορό, με τη συμμετοχή των πιο στενών συγγενών. 

Κυριακή του γάμου

Την Κυριακή το πρωί ετοίμαζαν και έψηναν τα φαγητά του γάμου, την κουλουρία, τα γιαπράκια και κρέας στον φούρνο. Κατά το μεσημέρι άρχιζαν να μαζεύονται οι καλεσμένοι στο γαμήλιο σπίτι της νύμφης και μετά, με συνοδεία μουσικών οργάνων, πήγαιναν όλοι μαζί στο σπίτι της νονάς του γαμπρού για να ντυθεί το ζευγάρι. Μαζί τους έπαιρναν τα στεφάνια, το κουμπαρίκι δηλαδή το ύφασμα με το οποίο σκέπαζαν τους κουμπάρους την ώρα του μυστηρίου, και τις λαμπάδες. Φτάνοντας στο σπίτι της νονάς, τους έραιναν με ανθόνερο και ροδοπέταλα, καλωσορίζοντας τους.

Τη νύμφη την έντυναν οι φίλες της και οι αδελφές της με νυφικό ή με παραδοσιακή φορεσιά και την στόλιζαν με κολιέ, αποτελούμενο από χρυσά φλουριά, τις τούμπλες, που συνήθως ήταν η προίκα της μητέρας της νύφης. 

Πιο πέρα, στο ίδιο δωμάτιο βρισκόταν ο γαμπρός που είχε ντυθεί μόνος του. Το σακάκι του μόνο βρισκόταν κρεμασμένο σε μία ανέμη, που συμβόλιζε τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, και το κάπνιζαν χρησιμοποιώντας ένα υνί, που συμβόλιζε τη δουλειά με τη γη, υπονοώντας την καρποφορία της. Οι πιο στενοί συγγενείς του γαμπρού και της νύμφης, σταύρωναν το σακάκι με το χέρι τους και εύχονταν στον γαμπρό. 

Αφού τελείωνε το ντύσιμο, όλοι μαζί ξεκινούσαν για την εκκλησία. Μπροστά προχωρούσαν τα μουσικά όργανα, μετά ο γαμπρός και η νύμφη και έπειτα οι υπόλοιποι καλεσμένοι. Πριν την εκκλησία σταματούσαν στην πλατεία Αφεντικά και στην πλατεία του Πατητηριού για να χορέψουν τον μοναχικό (αρχαγγελίτικη Σούστα) και άλλους παραδοσιακούς χορούς. 

Στην εκκλησία έφταναν τραγουδώντας τα κανάκια, όπου τους περίμενε ο παππάς κρατώντας το σταυρό και τα εξαπτέρυγα. Ο γαμπρός έπαιρνε το σταυρό ενώ η νύφη και οι κουμπάροι τα εξαπτέρυγα και έμπαιναν στην εκκλησία για να γίνει το μυστήριο.

Όταν τελείωναν, συνοδευόμενοι από τον παπά, πήγαιναν στο νέο τους σπίτι για να κάνουν αγιασμό. Στην είσοδο του σπιτιού ο γαμπρός δεν έμπαινε μέσα αν δεν του έδιναν τα λεγόμενα μπατίκια, κατά τα οποία ο γαμπρός ζητούσε διάφορα πράγματα (χρήματα, χωράφια κ.τ.λ.), και οι γονείς της νύφης του τα έδιναν για να μην χαλάσει ο γάμος. Αφού συμφωνούσαν, ο γαμπρός έσπαγε στην είσοδο του σπιτιού ένα ρόδι, έτρωγε καρύδι με το μέλι, αφού πρώτα αυτός που το μοίραζε τον ταλαιπωρούσε, δίνοντας πρώτα να φάνε όλοι οι παρευρισκόμενοι και μετά έδινε σ’ αυτόν, σταύρωνε την είσοδο του σπιτιού με μέλι και μετά έμπαινε μέσα για να γίνει ο αγιασμός.

Στη συνέχεια συγκεντρώνονταν σε ένα από τα μεγάλα καμαρικά σπίτια του χωριού, όπου έτρωγαν τα φαγητά και χόρευαν μέχρι τα ξημερώματα. Ο χορός ξεκινούσε πάντα με τον Κάτω και τη Σούστα και  έκλεινε με το Ρηνάκι. Και τους δύο χορούς τους άνοιγε ο πατέρας του γαμπρού και ακολουθούσε η μητέρα του, οι γονείς της νύμφης, το ανδρόγυνο, οι κουμπάροι και μετά οι υπόλοιποι συγγενείς.

Όταν τελείωνε το γλέντι, συνόδευαν το ζευγάρι στο  νέο τους σπίτι με την συνοδεία πάντα της παραδοσιακής μουσικής, πριν πάει ο καθένας στο σπίτι του για να κοιμηθεί.  

Δευτέρα 

Τη Δευτέρα το απόγευμα, γίνονταν τα παραξυπνήματα, κατά τα οποία οι γονείς τον νεόνυμφων με την συνοδεία βιολιστή και τραγουδιστών, πήγαιναν στο σπίτι του ζευγαριού και τους ξυπνούσαν. Στην πραγματικότητα ήταν ξύπνιοι και τους περίμεναν.

Οι μουσικοί, για πληρωθούν για τις υπηρεσίες τους, συνέθεταν ξεχωριστό τραγούδι για κάθε παρευρισκόμενο και αυτός τους έδινε ότι είχε ευχαρίστηση. 

Στη συνέχεια οι κουμπάροι έκαναν το τραπέζι στους νεόνυμφους σε κάποιο καμαρικό σπίτι του χωριού και χόρευαν και γλεντούσαν μέχρι το πρωί. Στο χορό συμμετείχαν πάλι οι στενοί συγγενείς του ζευγαριού αλλά και όσους καλούσαν οι κουμπάροι.

Τρίτη

Οι γονείς και οι κουμπάροι, επισκέπτονταν για δεύτερη φορά το σπίτι του ανδρόγυνου για να διαπιστώσουν την αγνότητα της νύφης. Αν όλα ήταν καλά, έραιναν με λουλούδια το κρεβάτι και έριχναν λεφτά. 

Με αυτόν τον τρόπο, τελείωνε και ο γάμος για τους νεόνυμφους, ενώ οι γονείς της νύφης έσφαζαν κάποιον άτυχο πετεινό και έκαναν το τραπέζι στους συμπεθέρους τους, γιορτάζοντας μ’ αυτό τον τρόπο την αγνότητα της κόρης τους!

Ευχαριστώ τη γιαγιά μου που μου έδωσε όλες αυτές τις πληροφορίες. 

Γιασιράνης Νίκος